زندگینامه عینالله محمودی پدر صنعت مخابرات ایران

عینالله محمودی، که بیشتر با نام افسر عینالله خان همدانی شناخته میشود، در سال ۱۲۷۵ در همدان به دنیا آمد و در تاریخ ۱۵ آذر ۱۳۴۷ در تهران درگذشت. او آزادیخواه، افسر نظامی، کارآفرین و مهندس بود و از نخستین پیشگامان گسترش خطوط تلفن و مخابرات در ایران بهشمار میآید. به همین دلیل، برخی از مردم او را پدر صنعت مخابرات ایران میدانند.
عینالله محمودی، فرزند فتحالله خان و از نوادگان محمودخان افشار، در دوران جنگ جهانی اول وارد بریگاد قزاق ایران شد و در آن زمان، برای آزادی کشور از اشغال نیروهای خارجی به مبارزه پرداخت. او در این دوره به عنوان افسر قزاقخانه خدمت کرد و تحت فرماندهی عبدالحسین میرزا فرمانفرما در نبردهای غرب کشور حضور داشت. همچنین، در این دوران با رضاخان آشنا شد که بهتدریج با درجهداری ارتقاء یافت.
دوره جنگ جهانی اول
در جریان جنگ جهانی اول و اشغال ایران، عینالله محمودی در نبردهای مختلف با قوای روس و بریتانیا در منطقه همدان مشارکت داشت. در این دوران، مردم همدان به شدت دچار قحطی شدند و عینالله خان در توصیف وضعیت مردم در این زمان گفته بود که به دلیل گرسنگی شدید، حتی مارها را شکار کرده و از گوشت آن برای زنده ماندن استفاده میکردند.
دوران پس از جنگ
پس از برکناری کلنل کلرژه، عینالله خان به فرماندهی آتریاد همدان منصوب شد و در سال ۱۲۹۷ به عنوان فرمانده تیر آتریاد منصوب گردید. در این زمان، قرارداد ۱۹۱۹ میان بریتانیا و دولت ایران بسته شد که موجب محدودیت در ارتقای درجه نظامیان ایرانی شد. عینالله خان به دلیل این محدودیتها و فشارهای اقتصادی با مشکلاتی مواجه شد.
کودتای ۱۲۹۹
در اسفند ۱۲۹۹، پس از افزایش تنشها در میان اعضای تیپ قزاق و مخالفتها با رضاخان، او به همراه دیگر نیروهای قزاق تحت فرماندهی رضاخان به تهران حرکت کردند و در نتیجه کودتای سوم اسفند ۱۲۹۹، رضاخان به ریاست دیویزیون قزاق منصوب شد و سید ضیاء به نخستوزیری رسید. عینالله خان در این دوران نیز نقش فعالی ایفا کرد.
دوره پهلوی
در دوران رضاخان، ارتش ایران سازماندهی جدیدی یافت و تیپ قزاق همدان به لشکر همدان ارتقاء یافت. عینالله خان که پیش از این در ژاندارمری خدمت کرده بود، پس از ادغام ژاندارمری و قزاقخانه به خدمت در ارتش شاهنشاهی ایران ادامه داد.
فعالیتهای مخابراتی
عینالله محمودی یکی از بنیانگذاران صنعت مخابرات در ایران بود که خدمات شایانی در این حوزه ارائه داد. در دوران سلطنت رضاشاه، زمانی که کشور در حال تحول و مدرنسازی بود، صنعت مخابرات نیز از اهمیت بالایی برخوردار شد و عینالله محمودی توانست نقش حیاتی در توسعه این صنعت ایفا کند. پیش از آن، رسیدگی به امور تلفن در ایران تحت نظارت وزارت فلاحت و تجارت و فواید عامه بود، اما از سال ۱۳۰۸ به دلیل ناکامی برخی شرکتها در انجام تعهدات خود، این مسئولیت به وزارت پست و تلگراف واگذار شد و نام این وزارتخانه به «وزارت پست و تلگراف و تلفن» تغییر کرد.
یکی از مهمترین اقدامات عینالله محمودی در این دوران، کمک به تأسیس و گسترش شبکه تلفن در ایران بود. با توجه به کمبود نیروی مدیریتی در این حوزه، عینالله محمودی که به دلیل وفاداری نظامی به ارتش ارتقاء یافته بود، توانست نقش مؤثری در سازماندهی و پیشبرد پروژههای مخابراتی ایفا کند. او از نخستین افرادی بود که توجه ویژهای به بهبود ارتباطات در سطح کشور داشت و تلاش کرد تا بهبود کیفیت خدمات مخابراتی در نقاط مختلف ایران، به ویژه در مناطق دورافتاده، را تسهیل کند.
در سال ۱۳۱۰، برای تمرکز امور مخابراتی و بهمنظور بهبود وضعیت شرکتهای مخابراتی، وزارت پست و تلگراف ایران یک میلیون تومان وام از بانک ملی ایران دریافت کرد و سهام شرکت تلفن را خریداری کرد. این اقدام باعث شد تا عینالله خان به عنوان مسئول اجرایی اداره تلفن ایران منصوب شود. تحت رهبری او، ساختار تلفن کشور بهبود یافت و کیفیت خدمات ارتباطی افزایش پیدا کرد. علاوه بر این، عینالله محمودی در زمینه تأسیس کارگاههای مخابراتی و تقویت زیرساختهای فنی نیز فعالیتهای چشمگیری داشت. او با استفاده از مهارتهای مهندسی خود، به تعمیر و نگهداری سیستمهای الکتریکی و مخابراتی پیشرفتهترین زمانهاش میپرداخت و این کارها را بهطور رایگان برای مردم انجام میداد.
علاوه بر این، یکی از آرزوهای عینالله محمودی تأسیس اولین کارگاه قطعات مخابراتی در ایران بود. او به شدت علاقهمند به ایجاد یک صنعت مخابراتی مستقل و خودکفا در کشور بود، اما متأسفانه این آرزو هرگز به تحقق نپیوست. بهرغم این که او نتوانست این کارگاه را راهاندازی کند، خدمات گستردهاش در توسعه و بهبود صنعت مخابرات در ایران همچنان برای تاریخ این صنعت از اهمیت ویژهای برخوردار است. عینالله خان از جمله شخصیتهای تأثیرگذار در تاریخ مخابرات ایران بهشمار میآید و نقش او در شکلگیری این صنعت در کشور کاملاً برجسته است.
عینالله محمودی در تاریخ ۲۵ آذر ۱۳۴۷ درگذشت و آرامگاه او در گورستان ابن بابویه در شمال تهران واقع است.